معماری معاصر غرب

خرداد۱۱

عوامل متعددی مانند خردگرایی, توسعه ی علوم, توسعه ی فلسفه و به ویژه گسترش تکنولوژی موجب تکوین مدرنیسم شد.. استفاده از مظاهر تکنولوژی, از جمله کاربرد فلز که ابتدا در پل سازی و سپس در ساختمان سازی شروع شد, در شکل گیری معماری مدرن موثر بود. نخستین نمایشگاه بین المللی در سال ۱۸۵۱ در هاید پارک لندن موسوم به قصر بلورین که سازه ای فلزی داشت و از شیشه درآن استفاده شده بود موجب توجه به مصاله جدید و زبان جدیدی برای معماری شد. نیاز به استفاده از سازه های فلز و کاربرد شیشه در ساختمان های شیکاگو و تکوین مکتب شیکاگو در ۱۸۷۱ و نمایشگاه پاریس در۱۸۸۹ و ساخت برنج ایفل زمینهای مناسب برای استفاده از مصالح جدید فراهم کرد.

                                                                       shaparak

نهضت هنر نواز۱۸۹۰ در هنرها و از۱۸۹۰ تا ۱۹۱۰ در معماری موجب شکل گیری اصول مدرن در هنرها و معماری؛ از جمله عدم سنگ گرایی, انتقاد از مکتب های تقلیدی, توجه به فرم های جدید, رویکرد به هنر و روح زمان و توجه به تولید آثار مدرن شد. برخی نهضت های ملهم از صنعت و تکنولوژی مانند فوتوریسم به موضوع سرعت, تحرک و استفاده از تکنولوژی توجه کردند.

بعد از جنگ جهانی نیاز به احداث شمار فراوانی از انواع ساختمان ها و کار آیی اصول  معماری مدرن برای ساختن بناهای زیاد موجب توسعه ی معماری مدرن شد.

گروپیوس میس و ندرو و لوکوربوزیه از معماران مشهور دوران مدرن متعالی بودند. لوکوربوزیه اصول پنج گانه ای مانند مرتفع تر ساختن بنا نسبت به زمین به کمک ستون، بام مسطح و باغ روی بام، پلان آزاد، کاربرد پنجره کشیده و افقی و نمای آزاد و استفاده از سقف کنسول را از اصول معماری مدرن دانست.

به تدریج توجه به طبیعت در آثار معماری ارگانیک رایت و نیز توجه به تندیس گرایی در کارهای لوکوربوزیه و رایت موجب تنوع یافتن احجام ساده مدرن شد. بروتالیسم و استفاده از مصالح به صورت عریان در شکل گیری بسیاری از آثار تاثیر گذاشت . از اواسط قرن بیستم در مورد اصول معماری مدرن شک پدید آمد. عده ای به سادگی و یکنواحتی بسیاری از آثار مدرن و عده ای به بی توجهی آن به فرهنگ و تاریخ انتقاد کردند. انتقاد از مدرنیسم در دهه ۶۰ قرن بیستم فزونی یافت و ادامه آن پست مدرنیسم پدید آمد که برخی آن را ادامه ی مدرنیسم می دانند.

ساختار گرایی که در اوایل قرن بیستم شکل گرفته بود و مدتی مورد توجه برخی از هنرمندان و معماران بود، مورد انتقاد قرار گرفت و دیکانستراکشن پدید آمد. دهه ۸۰ آیزنم با طراحی مرکز هنری و کسنر اندیشه دیکانستراکشن را به عرصه معماری کشانید.

گسترش تکنولوژی منجر به شکل گیری مکتب دیگری با عنوان های تک و سپس کاربرد تکنولوژی همراه با ملاحظات زیست محیطی موجب پدید آمدن اکوتک شد. هندسه فراکتال و فولد از دیگر گرایش های پدید آمده در معماری غرب به شمار می آیند. این روند ادامه خواهد یافت، و می توان انتظار داشت که شکل گیری برخی اندیشه های فلسفی روان شناسی یا بعضی از ابداعات تکنولوژیک و مانند آن می توانند بر روی شکل گیری فضاها و سبک های معماری موثر واقع شود . البته باید توجه داشت که بسیاری از سبک ها مکتب ها یا نظریه ها و گرایش ها تنها در برخی از انواع فضا های معماری یا شهری و فقط گاه توسط گروه یا عده ی معدودی از معماران و برای مدتی محدود مورد ملاحظه قرار می گیرد و نباید پنداشت که همه نظریه ها و گرایش ها لزوماً جنبه ای عام و  جهانی می یابند.

آنچه در ایران و برخی از کشورها روی می دهد غالباً به سبب عدم شناخت عمیق و تحلیلی به شکل نوعی تلقید است و تجربه نشان داده که از اوایل قرن چهارده شمسی تاکنون در زمینه ی طراحی معماری کمتر موفق به نظریه پردازی و ابداعات اصیلی که به صورت گسترده مورد توجه جامعه حرفه ای قرار گیرد، شده ایم البته این نکته به این معنی نیست که در جامعه حرفه ای معماران برجسته و صاحب نظر وجود ندارد.

افزون بر این اگر به حرفه و دانش معماری به عنوان یک دانش و حرفه میان رشته ای توجه شود، این نکته آشکار خواهد شد که نمی توان تصور کرد که معماری بدون توسعه دانش ها و علوم مرتبط با آن به نحو رضایت بخشی توسعه و اعتلا یابد.

با پیدایش مصالح جدید و تحولات علمی ، معماری معاصر در جهان با بیان وسیع تری به جریان افتاد که همراه خود مفاهیم و مباحث بسیار گوناگون و متنوع اندیشه بشری را به همراه آورد.

معماری متداول و مرسوم خشت ، آجر و سنگ که نوعی سکون و بیان شناخته شده ای را در قرون متوالی در پرتو تظاهرات خویش از نوعی معماری سنگین و تا حدودی بسته داشت ، تدریجاً به سوی معماری شفاف ، باز و آشکار متمایل گشت و همراه با گونه ای اتفاقات دنیای جدید لایه های ممتازی از دریافت و ادراک تحولات روز را مطرح کرد و عقل و خرد در کنار تلاش های فنی و تکنولوژیک جدید و پیشرفته ، زمانه ای استثنایی را در عرصه ی معماری باز نمود.

اگر ویژگی های گذشته سنت و سنگینی را در پرده اول قرار داد زبان جدید معماری معاصر، درباره حقیقت اجتماعی همه جانبه مردم سالار و شفاف ریشه های بارز خود را گشود عصر شکست سلطه ها حکومت های استعمارگر ، روابط سیاسی یک جانبه تبدیل به آگاهی های منطقه ای گشت که معماری دیگر نمی توانست در پرتو شکل و تظاهرات خویش حقیقت جهان نوین را نادیده گیرد.

شاید تمام داستان معماری نهضت مدرن یا به گونه ای دیگر معماری عصر نوین منشاء گونه ای رشد بوده که در جریان آن بسیاری از حصارها و  محدودیت های تاریخی جای خود را به تعمق ، اکتشاف، میل به پیشرفت و آگاهی داده است.

حضور طبیعت در داخل فضای معماری نعمتی بی همتا بوده است و نگاه در پرتو افقی لایتنایی جستجو گر صورت پنهان موفقیت ها گشته و میل به ترقی مترادف به میل به نفوذ نور در معماری شده و کاخ های باوقار حکومت های سیاسی و دینی جای خود را به جوامع متعادل تر داده که بستر تمدن آن معماری است که قرن ها از حد و ید مردم خارج بوده و اکنون به عنوان وسیله ابراز اندیشه و فرهنگی نوپا خود را بیان و آشکار می سازد.

شگفتی های تکنولوژیک در مبارزه انسان برای پیش بردن مرزهای دانش و به دست آوردن موفقیت های جدید حائز اهمیت بسیار است. انفجار آزادی در فضای معماری گونه ای از حکایت انسان است که نگاه خود را به پویایی آینده تنظیم نموده و آشکار بودن مطلبی دیگر متعلق به تک حوزه دانش بشری باقی نمی ماند.

در چند دهه اخیر گام های گسترده اطلاع رسانی از طریق شبکه های بین المللی رایانه ای مضمونی جدید از حقیقت دیگری است که در نقطه مقابل آن، سکون و جزم گرایی اندیشه و عقاید کاملاً بی مفهوم و فرسوده قرار می گیرد.

اصولاً معماری خارج از تمدن بشری نیست و شاید بهترین تظاهر ، اتفاقات روز آن است و زیبایی شناسی آن یا عدم وجود آن را در نیروهای جوامع و حرکت ها می بایست جست و جو نمود. شاید اگر در رشته معماری اتفاقی نمی افتاد، می بایست در زمینه های روابط انسان، باورهای اجتماعی و آزادی ها و عدالت های ضروری جوامع انسان به طور اساسی بررسی می شد و درباره آن سوالات جدیدی مطرح می شد.

آشنایی ما ایرانیان با معماری غرب به حدود صد و پنجاه سال قبل، یعنی اوایل سلطنت ناصرالدین شاه ، می رسد . از این زمان است که اولین نمونه ساختمان هایی که در آن عناصری از معماری غرب استفاده شده بود در تهران ظاهر شد. و از همین زمان است که فرنگ رفته ها با انواع و اقسام سوغات و آلات جدید و بدیع به کشور بازگشتند. عکس های کاخ ها و بناهایی زیبا در غرب از جمله این سوغاتی ها بود که همواره به کشور آورده می شد و به صورت الگو مورد استفاده معمار باشی ها قرار می گرفت.

باید اذعان نمود که در طی این صد و پنجاه سال و درگیر شدن هر چه بیشتر ما با معماری غرب ارتباط ما با آن معماری همواره به صورت شکلی بوده و نه مفهومی. همیشه آنچه که عیان و واضح بوده، شکل ها، گراورها و عکس های ساختمان های غربی بوده که به ایران می آمده و آنچه که غایب بوده، مبانی و مفاهیمی بوده که این بناها براساس آن شکل می گرفته است.

اگر چه ذکر این نکته ضروری است که مبانی فکری معماری غرب جملگی مباحثی ثابت و قطعی نیستند و در هر دوره ای اصول دوره گذشته نقد و یا نفی شده است، ولی باید توجه داشت که مزیت آشنایی با آنها آشکار شدن تفکرات در ورای اشکال زیبا است. به علاوه این آشنایی باعث مطرح شدن سوالات در مورد مبانی معماری معاصر ایران و احتمالاً تبیین اصول فکری آن خواهد شد.

برگرفته شده از کتاب معماری معاصر غرب نوشته وحید قبادیان

posted under اطلاعات عمومی